Khái quát về sự đa dạng của Đá Thạch Anh

Thạch anh xuất hiện với nhiều hình dạng khác nhau và rất nhiều trong số chúng đã được đặt cho những cái tên riêng, và được gọi là một loại đá thạch anh.

Không có một định nghĩa cụ thể về thuật ngữ “quartz variety”. Sự đa dạng được phân biệt bởi những thuộc tính bên ngoài (màu sắc, độ trong, etc.) vafcos hay không bị kết tủa, dù đây là điều dễ hiểu.

Một số tác giả phân biệt sự đa dạng về màu sắc và hình dạng mà có sự khác nhau về mẫu mọc và hình thù. Tôi chỉ gọi sự đa dạng về màu sắc là “variety”; sự đa dạng về hình dáng được nhắc đến trong chương “Hình dạng đá đang sinh trưởng”, và tôi không gọi chúng là “varieties” với những lý do sau: thậm chí một khe nứt hay vật mẫu tinh thể nhỏ chưa phát triển đầy đủ vẫn có thể được xem như một loại màu sắc đặc trưng^[1], nhưng điều này không áp dụng đối với hình dạng đá đang sinh trưởng. Một loại màu không mất đi bất kỳ đặc tính riêng của nó khi bị cắt, nhưng một loại hình thể thì có. Vậy nên khi một món trang sức bị cắt ra từ một đá thạch anh tím hạng ưu, thì phần còn lại là thạch anh tím và phần chất lượng sẽ biến mất. Điều này đơn thuần là một sự nghiên cứu thực tế và nếu ai đó cũng quyết định gọi một hình thù sinh trưởng đặc biệt là một loại, tôi sẽ không phản đối điều đó.

Ví dụ tốt nhất cho một loại thạch anh là thạch anh tím:

• nó có màu sắc tốt
• nguyên nhân tạo màu giống nhau đối với các vật mẫu và đều được hiểu rõ.
• nó có một cấu trúc bên trong đặc thù^[2]
• hình thái học của các tinh thể phản ánh cấu trúc bên trong một cách vĩ mô.
• những thuộc tính này có thể được tìm thấy trong vật mẫu ở nhiều nơi trên khắp thế giới.

Những loại thạch anh được định nghĩa đầy đủ khác như thạch anh màu khói, thạch anh màu hoax hồng, thạch anh hồng, chrysoprase. Những loại thạch anh ít được định nghĩa ví dụ như thạch anh màu xanh lam và thạch anh lục.

Vậy nên sơ đồ tên gọi cho sự đa dạng thạch anh không “khoa học”, và bạn không nên mong chờ rằng nó sẽ cố định hay thống nhất. Nó là tài sản mà thế hệ trước để lại được phát triển chậm và thay đổi theo thời gian. Trong thời đại cổ, đá đơn thuần được phân loại theo đặc tính vật lý như hình dáng bên ngoài. Nhiều loại thạch anh được xem như một họ riêng và tất nhiên cũng có tên của riêng chúng. Bảng dưới đây trình bày những loại đá thạch anh quý. Một danh sách “mới” có thể dài hơn.

Từ 25 năm trước hoặc hơn, khoa khoáng vật học đã không ngừng tìm ra những quy tắc tiêu chuẩn về cách gọi tên (ví dụ như thạch anh hoa hồng và thạch anh hồng hiện nay chính thức là hai loại khác biệt) ^[5]. Mặt khác, với sự phục hưng của văn hóa esoteric, rất nhiều tên được giới thiệu và gây nhậm lẫn.

Tuy nhiên, ta có thể phân loại mỗi loại đá thạch anh thuộc về một trong hai nhóm lớn: thạch anh tinh thể lớn và thạch anh tinh thể kín.

Tinh thể lớn và tinh thể kín, hay thạch anh và đá chalcedony

Những loại đá thạch anh này phát triển tinh thể được gọi là tinh thể lớn, như cấu trúc kết tinh của chúng có thể nhìn thấy bằng mắt thường.

Những loại đá khác được gắn mác tinh thể kín hay vi tinh thể, do cấu trúc tinh thể của nó là “cryptic”

Dựa trên các tiêu chí đó, chúng ta có thể liệt kê một số loại thạch anh trong một bảng như bên dưới:

Tuy nhiên, khi bạn tra chúng trong một cuốn sách hay, bạn có thể sẽ thấy một vài loại tương tự như:

Đá mắt hổ, đá aventurine^[6] và thạch anh hoax hồng được liệt kê dưới loại tinh thể lớn. Tại sao thạch anh hoa hồng lại được xếp vào nhóm những tinh thể lớn dù nó hoàn toàn không có tinh thể?

Thạch anh hoa hồng có một cấu trúc bên trong đồng nhất, một thuộc tính mà những loại đá khác trong nhóm cũng có, trái ngược với cấu trúc dạng sợi và hạt của những loại đá tinh thể kín. Lý do này cũng tương tự đối với đá mắt hổ và đá aventurine, dù nó không hẳn rõ ràng rằng “cấu trúc đồng nhất” là gì trong trường hợp này.

Những loại đá thạch anh tinh thể kín là những đá được gọi là có tổ chức, và tương tự với đá (như là đá cẩm thạch hay đá quartzite), do chúng chứa lượng lớn sự biến đổi silica và nước.

Sự khác biệt giữa thạch anh tinh thể lớn và thạch anh tinh thể kín được bàn đến nhiều hơn trong chương “Các loại đá thạch anh”

Vấn đề tên gọi

Như tôi đã nhắc đến, không có một thuật ngữ được chấp nhận rộng rãi, thống nhất hay rõ ràng hoặc phép tắc phân loại thạch anh và hình dạng sinh trưởng của chúng. Đặc biệt khi thể vùi tạo một màu đặc trưng, tên gọi có vẻ sẽ được chọn một cách tùy ý.

Trong các đường tròn esoteric, hình dạng của tinh thể được cho là phản ánh năng lượng của chúng. Điều này đã mang tới nhiều thuật ngữ mới, dù chúng rất hiếm khi được sử dụng bởi những nhà sưu tầm.

Rồi có nhiều người như tôi, là những nhà sưu tầm thạch anh, những người cần có được tất cả các loại thạch anh nếu có thể, và những thương nhân phản ứng lại điều đó và tạo ra nhãn hiệu riêng cho các loại thạch anh và hình thù sinh trưởng (một phương pháp như “phân loại thị trường” trong nền kinh tế). Vậy nên đột nhiên, có một loại “thạch anh màu quả quít” và “thạch anh cam” (không có sự khác nhau giữa chúng), “thạch anh màu chanh”, “thạch anh màu dâu”, thạch anh pagoda, thạch anh elestial, etc.

Nhiều tên gọi cho đá mã não có thể nhiều hơn so với số lượng những loại đá thạch anh khác và hình dạng sinh trưởng. Do đó tôi chỉ mô tả hình thù quan trọng nhất và những tên gọi được sử dụng rộng rãi.

Thế nên, phonebook của những loại đá thạch anh luôn lớn dần và tôi không thể kể hết tất cả những cái tên khác nhau trên trang này. Nếu bạn gặp vấn đề trong việc tìm một hình thù sinh trưởng của một loại đá đặc biệt, trước tiên hãy tra bảng từ đồng nghĩa.

Ghi chú:

1 Thực sự có một ngoại lệ trong nguyên tắc này: thạch anh tím chỉ có thể được nhận dạng như việc mẫu vật chứa cả thạch anh tím và phần có gỉ sắt, mặt khác nó sẽ xuất hiện như một thạch anh tím hay đá có gỉ sắt/ citrine vàng.

2  Hầu hết thạch anh tím đều cho thấy một loại hình thành song tinh đặc biệt. tuy nhiên, có những ngoại lệ trong nguyên tắc chung này.

3 Ở những thời điểm này, đá được dùng nhiều cho việc hàn gắn, và trong thuốc thời trung cổ, khả năn hàn gắn riêng biệt của nó thường được quyết định bởi sự giống nhau với vật thể khác, ví dụ như một cơ quan. Trong việc lờ đi những bản chất giống nhau của chúng, những loại đá thạch anh góp phần vào những khả năng khác nhau.

4 Trong thế giới cổ, thuật ngữ “chrysoprase” và “jasper” có thể thay thế cho nhau, nhưng những viên đá quý giá không được biết tới và không phải là loại đá thạch anh.

5 Quy trình này không phải và có lẽ sẽ không bao giờ hoàn thành, do vấn đề chung nằm trong trạng thái căng thẳng giữa những thương nhân người cố bán một biến thể đá khác, những người sưu tầm người cố gắng sưu tầm tất cả các loại đá, và những nhà khoa học người chỉ lắc đầu trong một buổi thảo luận về những điều không quan trọng.

6 Đá aventurine thực chất là hỗn hợp thạch anh tinh thể lớn và các khoáng khác, và đôi khi một vài cuốn sách sẽ không gọi nó là loại đá thạch anh, mà là đá, không hẳn là không giống với quartzite.

– Phạm Thị Hòa dịch