27. Bị thầy đồ dốt kiện

Phùng Khắc Khoan thời hàn vi, mở một lớp học để sinh nhai. Nhưng bên cạnh nhà ông đã có một thầy đồ dạy học rồi, vì vậy học trò đến học với ông chỉ lèo tèo một hai đứa. Nhiều bận, ông lắng nghe người láng giềng giảng sách thì thấy ông ta giảng nghĩa lung tung, sai sót rất nhiều. Thế mà người ta cứ cho con đến học mới là lạ. Vừa buồn, vừa tức, ông viết mấy câu châm biếm ở trước cửa nhà mình:

“Đó độ bình trượng ngã

Đệ tử mặt đường lạc lúc lỗ căn tại

Đệ tử bất kiến lai”

  Mấy câu thơ chế giễu rất ác! Chữ Hán có một số chữ mà mặt chữ nhìn qua tương tự giống nhau, người học không đến nơi đến chốn thường đọc lầm. Thành ngữ có câu chữ tác ra chữ tộ, chữ ngộ ra chữ quá. Sách Luận ngữ có câu: “úc úc hồ văn tại”, nghĩa là: văn chương rực rỡ thay. Nhưng cả năm chữ này hơi giống mấy chữ: “Đô độ bình trượng ngã” không có nghĩa gì cả. Phùng Khắc Khoan có dụng ý chế giễu rằng: Thầy dốt đọc sách sai mặt chữ thì học trò đến học rất nhiều. Còn thầy giáo đọc đúng thì chẳng thấy có đứa học trò nào đến.

Thầy đồ kia tức giận, làm đơn kiện lên quan. Quan cho đòi cả hai người đến, bắt làm thơ để thử tài. Đầu đề bài thơ là: Con trai (chữ Hán là bạng). Phùng Khắc Khoan viết ngay một bài thơ thất ngôn bát cú chữ Hán. Ông đồ chỉ làm có bốn câu thơ chữ Nôm:

Hùm hụp nền bằng bàn tay doạng

Hỏi nó cái chi? Ấy cái bạng

Vỏ làm nghiên chấp sử chấp kinh

Ruột nấu cháo bổ tâm bổ tạng

Ông Phùng chắc mẩm thắng cuộc. Nào ngờ quan huyện xem xong hai bài thơ, lại phán:

– Còn trẻ sao lại dám sánh với bậc già cả được?

Rồi quan ra lệnh cho cụ đồ vẫn được phép mở trường, mọi học sinh của ông Phùng cũng cho về học với cụ đồ.

Kiện tụng thất bại, Phùng Khắc Khoan bực chí ra về. Bỗng thấy người nhà quan huyện chạy theo gọi lại. Vào phòng riêng, Quận huyện ôn tồn bảo ông:

– Tiên sinh có biết loài sư tử không? Nó vồ được cả con hùm con beo, nhưng khi về con thỏ mà cũng dốc sức thì nó dại. Tiên sinh nên nghĩ đến việc lớn hơn, há cần giành giật bọn trẻ con với người già như vậy.

Nói xong ông huyện còn lấy tiền ra biếu Phùng Khắc Khoan, giúp ông qua cơn túng quẫn. Phùng Khắc Khoan cảm động và tình ngộ. Ông sắp xếp hành trang, tìm đường vào Thanh Hóa giúp nhà Lê.

Xem thêm ảnh Tháp Văn Xương: https://kimtuthap.vn/san-pham/thap-van-xuong/

Tháp Văn Xương đá Thạch anh trắng