Thạch Anh Xanh Lam

Thạch anh xanh lam đơn giản là thạch anh tinh thể lớn có màu xanh lam. Thuật ngữ được dùng it nhất cho ba loại thạch anh khác nhau:

• những tinh thể thạch anh có màu xanh lam là do hiệu ứng được gọi là Rayleigh scattering được tạo ra do thể vùi nhỏ.
• thạch anh pha lê màu xanh lam là do ít nhiều thể vùi của các khoáng xanh lam phân bố đồng đều, như là khoáng magnesio-riebeckite hay khoáng tourmaline.
• Một dạng thạch anh xanh lam tinh thể lớn sần thô, giống với thạch anh aventurine có màu tạo bởi các khoáng xanh lam nằm bên dưới, như là khoáng dumortierite.

Cho đến nay, không có thạch anh nào màu xanh lam do trung tâm sắc tố, tương tự như những cái được tìm thấy ở thạch anh khói hay thạch anh tím, được tìm thấy trong tự nhiên. Thạch anh tím từ những mỏ nhất định ở Brazil có thể chuyển sang xanh lam một phần hoặc toàn phần trong điều kiện đặc biệt.

Một số người nói rằng cụm từ “thạch anh xanh lam” được dành riêng cho tinh thể đá có màu xanh do sự phân bố Rayleigh. Tuy nhiên, điều này là dạng hiếm nhất của thạch anh xanh lam, và cũng có một mẫu thức phổ biến giữa ba dạng: màu được tạo ra bởi thể vùi của các khoáng, và không phải do các nguyên tố được tạo ra và/ hoặc đọ hụt mạng, ví dụ như trong thạch anh khói.

Do định nghĩa mở này, mẫu vật ở trong hai hình ảnh phía bên bên phải đều được xếp vài như thạch anh xanh lam.

Hình ảnh đầu tiên cho thấy một tinh thể đá có màu sắc do sợi nhỏ, có thể là riebeckite từ Minas Gerais, Brazil. Trong phần “Địa điểm và vật mẫu”, bạn sẽ thấy một hình ảnh khác của tinh thể này.

 Hình ảnh thứ hai cho thấy một loại khác, một mẫu thạch anh tinh thể lớn không rõ nguồn gốc, có màu xanh lam bởi một vài khoáng vùi bên dưới, có thể là dumortierite.

Thuộc tính đặc trưng

 Màu sắc có thể khác nhau từ xám đến xanh đậm.  Thạch anh xanh lam tự nhiên luôn có màu tạo bởi thể vùi của các khoáng khác, không phải bởi các nguyên toos hay trung tâm sắc tố nên nó không bao giờ trong trẻo, chỉ trong mờ.

Sự xảy ra

Điều này phụ thuộc vào loại thể vùi: thạch anh chưa riebeckite xảy ra trong các đá metamorphic, trong khi thể vùi tourmaline xanh lam được tìm thấy trong tinh thể ở đá lửa và pegmatites.

Các vết sần của thạch anh xanh đôi khi được tìm thấy như một thành phần của đá lửa.

Địa điểm và vật mẫu

Brazil

Tinh thể thạch anh bị giới hạn đôi có màu xannh đậm do thể vùi của những indigolite nhỏ, một tourmaline.Trong những phiên bản lớn hơn của hình ảnh, người ta có thể thấy rằng những kim nhỏ được định hướng ngẫu nhiên trong tinh thể. Từ mỏ Jenipap, Itanga, Minas Gerais, Brazil.

Một mẫu thạch anh xanh khác, cũng từ  mỏ Jenipapo, Minas Gerais, Brazil. Màu sắc của nó nhẹ hơn và không đồng đều hơn, một phần do những thể vùi trắng thêm chút đục.

Hình ảnh này cho thấy những mẫu vật giống nhau như hình ảnh đầu tiên ở trên đầu trang từ một góc nhìn khác. Người ta có thể nhìn thấy những bó sợi xanh xám (có lẽ là riebeckite) chạy dọc song song với trục c-. Từ một nơi chưa xác định trong Minas Gerais, Brazil.

Tây Ban Nha

Antequera gần Malaga là một địa điểm nổi tiếng với những tinh thể thạch anh trong mờ với màu xanh lam đậm. Nguyên nhân màu sắc như vậy là do các thể vùi sơ của magnesio-riebeckite. Những tinh thể thường thiếu mặt trụ (mặt m-) và bị méo, đôi khi cho thấy một mẫu mặt đá kỳ lạ. Những tinh thể có thể được tìm thấy ở các khe nứt hẹp trong đá biến chất. Những tinh thể lớn hình thành tốt thường hiếm.

Một địa phương với những tinh thể nhìn có vẻ giống nhau là ở Olvera Cádiz, Andalusia. Tuy nhiên, những tinh thể ở đó có màu do thể vùi của khoáng aerinite (Romero Silva, 1997). Mẫu vật với các thể vùi của cả aerinite và magnesio-riebeckite cũng được quan sát (Hyrsl & Niedermayr, 2003)

Hai hình ảnh cho thấy cảnh của các mẫu vật lấy từ Olvera. Một mặt có màu xanh lam nhạt, nhưng có các tinh thể lớn hơn. Những tinh thể sáng đen  xuất hiện khi hòa tan một vỏ xi măng cacbonat.

– Phạm Thị Hòa dịch